Ц.Шаравдорж: Зохиомол хэрэг, хэлмэгдүүлэлтийн золиос бологсод нэг зүйлийг хэлээд байна.

УИХ-ын  болон Засгийн газрын гишүүн асан, Монгол Улсын Гавьяат хуульч Ц.Шаравдоржтой ярилцлаа.

А: : Улсын Их Хурал эрүү шүүлтийн асуудлаар сонсгол хийж, улмаар эрүү шүүлт тулгах, хүнлэг бус, хэрцгий хандахаас ангид байх, хүний эрхийн хэрэгжилтйн талаар судалж, дүгнэлт гаргах Ажлын хэсэг томилж ажиллуулж байгаа нь нийтийн анхаарлыг татаж байна. Яагаад энэ асуудалд онцгойлон анхаарах болов?

Х: Одоогийн байдлаар 50 шахам хүн зохиомол гэмт хэргийн золиос болж хохирлоо, эрүү шүүлтэнд өртлөө гэж УИХ-д өргөдөл гаргаад байгаа юм билээ. УИХ-ын Ажлын хэсэг энэ хүмүүсийн гаргасан өргөдөл, гомдолд дурдсан асуудлыг шалгахдаа туйлын анхааралтай хандах ёстой юм.

Эрүү шүүлт, хүний эрхийн зөрчил ийм төвшинд хүрсэн учраас УИХ онцгойлон анхаарахаас аргагүй байдалд хүрсэн гэж бодогдож байна. Ер нь ч тэгээд, хатуухан хэлэхэд, ардчилал, ардчилсан нийгэм байгуулж байна гэж хичнээн яривч хэлмэгдүүлэлт, эрүү шүүлтээр булингартсан нийгэм болчихоод байна шүү дээ.

А: Хэлмэгдүүлэлт мөн үү?

Х: Хэлмэгдүүлэлт гэж хэлэхгүй, өөр юу гэх юм? Огт үйлдээгүй хэргийг зохиож, зохиомол хэргээ хүлээлгэхийн тулд хүч хэрэглэж, хамгийн бүдүүлэг, аймшигтай байдлаар амь бие, нэр төрд нь халдаж, эрүү шүүлт тулгасан байна.

Ер нь хохирсон хүний олон цөөнөөс биш, нэг ч гэсэн хүн зохиомол хэргийн золиос болж хохирсон, эдлэвэл зохих  эрх нь зөрчигдсөн бол, эрүү шүүлтийн талхинд зовон тарчилсан л бол хэлмэгдүүлэлт гэж үзэх ёстой юм.

А: Тэгвэл энэ хэлмэгдүүлэлт юунаас болж гарав?

Х: Хамгийн товчоор хэлэхэд, ардчиллын гажуудлаас. Хүний эрх, эрх чөлөө гэж хамгийн том дуугарч байсан зарим нэгэн энэ хэлмэгдүүлэлтийг санаачилсан, зохион байгуулсан байгаа нь улам бүр тодорхой болж байна.

Нөгөө талаар, хүний эрхийг жинхэнэ ёсоор хангах, эрүү шүүлт мэт байж болшгүй зүйлээс урьдчилан сэргийлэхэд төр зохих ёсоор анхаарч сонор сэрэмжтэй байгаагүй нөхцөл байдлыг зарим болчимгүй этгээдүүд ашигласан гэж үзэхэээс аргагүй. Эрүүгийн хэргийг шалгах ажиллагаанд эрүү шүүлт хэрэглээд, хүний эрхийг зөрчөөд байгаа нь мэдэгдээд л байсан шүү дээ. Ийм ч учраас УИХ 2006 онд Эрүү шүүлтийн асуудлаар тогтоол гаргасан боловч тодорхой арга хэмжээ аваагүй, энэ тогтоол хэрэгжилт муутай өнгөрсөн. Энэ мэт нь хүний эрхийн зөрчил ужгирч, улмаар хамгийн ноцтой илрэлүүд даамжран гарахад хүргэжээ. Бий болсон нөхцөл байдалд төрийн өмнө үүрэг хүлээсэн байгууллагууд ч хайхрамжгүй хандаж байна. Хүний эрхийн асуудал хариуцсан манай  байгууллагууд ч  Монгол дахь хүний эрх, эрүү шүүлтийн байдлын талаар Олон улсын байгууллагуудад бодитой мэдээлэл өгдөггүй юм биш байгаа юм. “Монголын эрүү шүүлтээс урьдчилан сэргэийлэх үндэсний ажиллагааг Олон улсын байгууллага “Үлгэр жишээ” гэж үнэлжээ” гэсэн мэдээлэл 2024 оны 10 сард сошиал орчинд цацагдаад л байсан.

А: УИХ-ын Ажлын хэсэг бодитой дүгнэлт гаргаж чадах болов уу?

Х: Чадах ёстой. Зохиомол хэрэгт санаатайгаар холбогдуулж эрүү шүүлт тулгасан, тамлан зовоосон асуудалд бодитой хандаж улс төрийн үнэлэлт дүгнэлтийг албан ёсоор гаргахгүйгээр, хэлмэгдүүлэлт, эрүү шүүлтийн асуудалд шийдвэртэй хандаж, цэг тавихгүйгээр  хэлмэгдүүлэлт, эрүү шүүлтээс Монгол Улс салж чадахгүй. Та бод л доо, 1937-1940-өөд оны улс төрийн хэлмэгдүүлэлтээс хичнээн олон хүн амь амьдралыг авч одов . Хичнээн олон хүн, тэдний гэр бүл зовон тарчилсан билээ. Үүнийг бид мартаагүй, дахин давтагдах ёсгүй гэж ярьдаг. Гэтэл шинэ цаг үед, бүр ардчилсан Монгол Улсад  жинхэнэ хэлмэгдүүлэлт толгойгоо өндийлгөж, олон хүн энэ зохиомол хэрэг, эрүү шүүлт, хэлмэгдүүлэлтийн золиос болчихсон байна шүү дээ. Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ саяхны нэгэн ярилцлагадаа “... Энэ 21-р зууны хамгийн  жигшүүрт хэлмэгдүүлэлт гэдгийг хариуцлагатай хэлье” гэсэн байна билээ. Их бодитой үг дээ.

Одоо энэ хэлмэгдүүлэлтийн асуудалд Улсын Их Хурал хэрхэн хандаж, үгээ хэлэхийг Монголын нийгэм харж байна. Ер нь Ардчилсан Монгол Улсад хэлмэгдүүлэлт гэдэг аюулт үзэгдэл гарсан шалтгаан нөхцлийг бүрэн хааж устгах, дахин гарахаас урьдчилан сэргийлсэн арга хэмжээг төгс төгөлдөр авах ёстой.    

Хэлмэгдүүлэлт одоо ч үргэлжилж байна.

Иймээс УИХ-ын Ажлын хэсгийн үйл ажиллагаанд маш их найдлага тавьж байна. Болж өнгөрсөн үйл явдалд хамгийн үнэн бодитой дүгнэлт өгөх бодит шаардлага бий болчихлоо. Тэгж ингэсхийгээд, эрүүгийн хэдэн хэрэг үйлдэгдсэн л байна ш дээ гэж хандвал энэ хүмүүсийн гомдол тасрахгүй, хохирол барагдахгүй, хамгийн аюул нь бас хэдэн жилийн дараа хэлмэгдүүлэлт дахин гарахгүй гэхийн баталгаа байхгүй.

Үнэнийг хэлэхэд, би нэг зүйлд сэтгэл дундуур л байна. Ажлын хэсэгт хэнийг оруулах нь УИХ-ын бүрэн эрхийн асуудал ч зохиомол хэрэгт хүмүүсийг хэлмэгдүүлсэн хэрэг бүртгэлт, мөрдөн байцаалт, прокурорын хяналтын шатанд бүх хэргүүд дээр ажилласан АТГ-ын мөрдөн байцаагч Жаргалбаатар, прокурорын хяналт тавьж, шүүх хуралд яллах дүгнэлтээ дэмжиж оролцож байсан, Улсын Ерөнхий Прокурорын газрын хяналтын прокурор Мөнхбаатар зэрэг хүмүүсийг Ажлын хэсэгт оруулжээ. Энэ хүмүүс өөрсдийн мөрдөн байцаасан, яллах дүгнэлт гаргасан, шүүх хурал дээр яллах дүгнэлтээ дэмжсэн тэр байр сууриа хамгаалах нь ойлгомжтой шүү дээ. Энэ хүмүүс хэлмэгдлийн асуудал дээр бодитой хандаж чадахгүй. Ийм хариуцлагатай асуудал дээр ажиллаж бодитой хандаж чадах мэдлэг чадвартай, хүний эрхийн асуудлаар мэргэшсэн, туршлагатай сайн хуульчид Монголын хуульчдын дотроос олдмоор л юм. УИХ ямар шалгуураар Ажлын хэсгийнхээ бүрэлдэхүүнийг сонгож ажиллуулж байгаа юм бол доо.

УИХ-ын ажлын хэсэг бодитой, үнэн зөв дүгнэлт гаргахын тулд хэлмэгдэж хохирсон иргэдтэй нэгбүрчлэн уулзах, холбогдох зохиомол хэргүүдийг нэгбүрчлэн унших ёстой. Ер нь хэргийг уншихгүйгээр үнэн зөв дүгнэлт гаргаж чадахгүй дээ. Энд нэг зүйлийг анхаарах хэрэгтэй болов уу. Хэргүүдийн зарим нь нууцын зэрэглэлтэй, хүн танилцах боломжгүй байгаа. Нууцад авагдсан гэхгүйгээр, зохих зөвшөөрөлтэйгээр заавал унших шаардлага гарч ирнэ дээ.

А: Хэлмэгдүүлэлт одоо ч үргэлжилж байна гэж та хэлэв үү?

Х: Тиймээ, одоо ч үргэлжилж байна. Хуулийн байгууллагуудын хууль бус ажиллагаа зогссон ч, энэ хэлмэгдүүлэлтээс хохирогч нарт учирсан эд материалын болон сэтгэл санааны асар их хохирол огт төлөгдөөгүй байна. Биечлэн хохирсон эдгээр хүмүүс төдийгүй, эдгээр хүмүүсийг шоронд ял эдэлж, хорих газарт зовон тарчилж байхад тэдний гэр бүл, үр хүүхэд, настай эцэг эхчүүд, төрөл төрөгсөд нь яаж сэтгэл санаагаар хоирсныг яагаад одоог хүртэл тооцохгүй байна.

Үүдэн гарсан хэлмэгдүүлэлтийн талаар Монголын төр засаг байр сууриа тодорхойлж, хохирлыг бүрэн барагдуулах талаар дорвитой арга хэмжээ авах шаардлагатай байна.

А: Та нэгэн ярилцлагадаа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Цахиагийн Элбэгдоржид эрүүгийн хэрэг үүсгэж шалгах бүрэн үндэслэл байна гэж хэлсэн. Энэ үгэндээ та итгэлтэй байна уу?

Х: Энэ үгээ одоо ч давтаж хэлье. Монголын улс төрийн нэрт зүтгэлтэн С.Зоригийн амь насыг хохироосон болон өөр ч нэлээд асуудлаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдоржид эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгах үндэслэл байна. Монгол Улсын Үндэсний Аюулгүй байдлын Зөвлөлийн нэр барьсан, гадаадын иргэнд онц их хэмжээний хохирол учруулсан эрх мэдэл, албан тушаалаа хэтрүүлсэн, урвуулан ашигласан гээд цааш нь яривал ярих зүйл их л байх шиг. Дээр дурдсан, нэг хэргийг хаахын тулд өөр хүмүүст зохиомол хэрэг үүсгэн тамлан зовоосон, эрүү шүүлт тулгасан хэргийг удирдаж, зохион байгуулсан асуудал ч энэ хүнтэй холбоотой байж магадгүй. Би зөвхөн таавар, сэжиглэл ярьж байна шүү.  Аль аль асуудал нь хуулийн байгууллагуудын анхааралд байгаа биз ээ.   

Ер нь энэ хэлмэгдүүлэлт, зохиомол хэргийг санаачлагч, зохион байгуулагч, гардан гүйцэтгэгчид Монгол Улсын хилийн гадна, дотно чөлөөтэй зугаалцгааж байгаа шүү дээ.

А: “Үндэсний Аюулгүй байдлын Зөвлөлийн нэр барьж” гэснээ тодотгохгүй юү?

Х: Монголын шүүхийн шүүн таслах ажиллагааны түүхэнд эрүү, иргэний аливаа нэгэн хэрэгт Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөл оролцож байсан практик байхгүй. Гэтэл иргэн Д. Батхуяг, Л. Даваацогт, С.Жаргалсайхан, Ш. Бат-Ирээдүй нарт холбогдуулсан “Ашигт малтмалын” гэх хэрэгт ҮАБЗ-ийн шинжээч томилж, шүүх хуралд ҮАБЗ-ийн итгэмжлэгдсэн бие төлөөлөгч оролцсон байдаг юм. Ашигт малтмалын 108 лицензийн асуудал нь  Үндэсний аюулгүй байдалд аюул учруулж байна гэж сүр дуулиантай зарлаж, үнэндээ энэ хэрэгт хүч оруулж яллаж байгаа нь тэр.  Гэтэл анх 108  лиценз гэж байснаа  яагаад 106 лиценз болов. Хамгийн ашигтай талбайн лицензүүдээ хэдхэн хүмүүс хувааж аваад, үлдсэнийг нь хуучин эздэд нь болон өөр бусдад тараагаад л өнөө сүр дуулиант лицензийн асуудал замхарсан байдаг. 
Одоо энэ лицензүүд хаана, хэнд очсоныг сонирхвол их л сонирхолтой байдал харагдана даа. Үүний цаана эдийн засгийн, их ашгийн төлөө үхэн хатан явсан том сонирхол байсан нь тодорхой юм.

Эдийн  засгийн асар өндөр үзүүлэлттэй, ашигт малтмалын 5261Х  лиценз дээр маш их анхаарал төвлөрч энэ лицензийг булаан авахад асар их хүч тавьсан нь анхаарал татаж байгаа юм. Энэ лицензийг л авлигаар  авсан гэж дээр нэр бүхий Д.Батхуяг нарыг шийтгэсэн байтал яагаад 3 шатны шүүх гэмт хэргийн обьект болсон лицензийг  цуцалж хурааж авсангүй вэ? Мөн тухайн хэрэгт холбогдогч нарын талаар шат шатны шүүхийн шийдвэр гараад эцэслэн шийдэгдсэн байхад яагаад дахин эрүүгийн онц ноцтой хэргийн өөр нэг зүйл ангиар эрүү үүсгэж, 10-15 жилийн ял тулган шалгаж байсан атлаа  Компанийн хувьцааны  47 хувийг шилжүүлж авцгаасаны дараа гэнэт чимээгүй болцгоож хэргийг хаав?  Эдгээрийн цаадах учир зангилааг шалгаж үнэнийг тогтоох цаг ирсэн гэж бодож байна.

Ер нь Д. Батхуяг, Л. Даваацогт, С. Жаргалсайхан, Ш. Бат-Ирээдүй нарыг АНУ-ын иргэн Жастин Капла, Хилориан Кажуком, Критобал Ж.Дэвид нарын нэр бүхий иргэдээс хахууль авсан гэх хэрэгт ял шийтгэл оногдуулсаныг нарийвчлан сонсвол, ингэж болдог л юм байхдаа гэж гайхмаар.

Капла гэдэг чинь өнөө Монголд төлөх ёстой 34 тэрбум төгрөгний татвараа  төлөөгүй “алдарт” хүн, Монголын шүүхээр татвар төлөөгүй асуудалдаа шийтгүүлчихээд, хорих ялаа биечлэн эдлээгүй байхад нь Монгол Улсын Ерөнхийлөгч уучлал үзүүлээд явуулчихдаг этгээд шүү дээ. Монгол Улсын  Ерөнхийлөгч энэ хүнд уучлал үзүүлэхдээ хуулийг ноцтой зөрчсөн тухай манай нэг нэрт хуульч юу гэж хэлж байсныг олон хүн санаж байгаа байх. Тэр үеийн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч  Ц.Элбэгдорж хэнтэй, ямар “тохироотойгоор” уучлал үзүүлэв гэдэг анхаарал татдаг.

Жастин Капла нарыг бусдад хээл хахуул өгсөн гэж эрүүгийн  хэрэг үүсгэж шалгаж байгаад, Д.Батхуяг нарын хэргээс тусгаарласны дараа хэрэгсэхгүй болгочихсон. Тэгэхээр хээл хахууль өгсөн хүн байхгүй болчихож байгаа биз дээ. Гэтэл Д. Батхуяг нарыг хээл хахууль авснаар ял шийтгэж хорих ял эдлүүлсэн. Тэгэхээр хээл хахууль өгсөн хүнгүй байхад хээл хахууль авсан гэж ял шийтгэж болохгүй биз дээ. Зохиомол хэргийг бий болгогчид, хэлмэгдүүлэгчид ямар их улайрсныг үүнээс харж болно.

Гэтэл Д. Батхуяг нар, бидэнд хээл хахууль өгсөн гээд байгаа хүмүүстэй нүүрэлдэе, ядахдаа тэр хүмүүсийн чинь зүс царайг нь нь харъя гэхэд уулзуулдаггүй, нүүрэлдүүлдэггүй, зүс царайг нь ч харуулдаггүй. Дараа нь Капла нарын хавтаст хэргийн материалтай танилцая гэж хүсэлт гаргахад, “та нар энэ хэрэгт оролцоогүй учраас хэргийг танилцуулах боломжгүй” гэсэн хариуг өгдөг.

Гэмт хэргийн улмаас учирсан бодит хохиролгүй, хэн ч хохирол нэхэмжлээгүй, хэргийн мөрдөн байцаалт, прокурорын хяналт болон анхан шатны шүүх дээр хэнд ч хохирол хариуцуулаагүй, хохиролгүй хэрэг байтал давж заалдах шатны шүүх хуралдаан дээр “Ирээдүй чамд 4.3 тэрбум төгрөгийн хохирол хариуцуулна аа”гээд гэнэт алх цохисноор иргэн Ш.Бат-Ирээдүй ямар ч үндэслэлгүй  4,5 тэрбум төгрөгийг төлөх болсон бөгөөд энэ төлбөрөөс болж одоог хүртэл хилийн хоригтой байгаа зэргийг дурдвал бүр ч гайхмаар, бас ойлгомжгүй олон асуудал байдаг юм.  

А: Хэлмэгдүүлэлтийн гэх хэргийг санаачилж, удирдан зохион байгуулсан эздийн талаар таамаглал, сэжиг нэлээд байх шиг. Гэтэл хэргийг шалгах, хянах, эцсийн шийдвэрийг гаргадаг хуулийн байгууллагуудын бүхэл бүтэн систем байдаг биз дээ? Тэд тэр хэргийн эздийн дохио зангаагаар ажиллалаа гэж үү?

Х. Маш чухал асуулт. Эрүүл саруул ажиллагаатай хуулийн байгууллага байсан бол тэр хууль бус, зохиомол асуудлуудыг чинь таслан зогсоох байлаа. Гэтэл, харамсалтай нь АТГ, Прокурор, Шүүх “дээрээс” удирдлагатай ажиллаж, тэдний  санаа зорилгыг гүйцэлдүүлдэг, дуулгавартай зарц нь болж хувирсан байв. Гэхдээ АТГ, Прокурор, Шүүх бүхэлдээ дээрээс өгсөн дохио зангаагаар ажиллаж байсан гэж хэлж болохгүй л дээ. Харин дээрээс өгсөн үүрэг даалгаврыг үг дуугүй биелүүлэх “шилдэг боловсон хүчин”-ий багийг эртнээс сонгож, зохих албан тушаалд томилон байршуулж ажиллуулсан байдал харагдаад байгаа юм. Хэдхэн мөрдөн байцаагч, хэдхэн прокурор, хэдхэн шүүгч энэ зохиомол хэргүүд дээр дагнан ажилласан байдаг нь нүдэнд ил, гайхмаар. Жишээ нь, зохиомол хэргийн улмаас хэлмэгдэж хохирлоо гэж гомдлоо УИХ-д гаргаад байгаа хэргийн хохирогчдын, тухайлбал, С.Зоригийн амь насыг хохироосон хэрэгт холбогдсон Б. Содномдаржаа, Т. Чимгээ нарын, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нарын, Лүүмэдийн Гансүх нарын, Сөрөх тагнуулын газрын дарга, хурандаа Д. Цогтбаатарын, “Ашигт малтмалын” гэх хэргийн Д. Батхуяг, Л. Даваацогт, С.Жаргалсайхан, Ш. Бат-Ирээдүй нарын хэргийг хянан шийдвэрлэх шүүх бүрэлдэхүүнд хэдхэн шүүгчид л байнга оролцоод байсан нь дээрх дүгнэлтийг баталж байгаа биш үү? Өөр шүүгчид Монголын шүүхэд байхгүй байсан гэж үү?

Энд бас нэг зүйлийг тэмдэглэж хэлье. Зохиомол хэрэг, хэлмэгдүүлэлтийн золиос болсон бүх хүмүүс нэг зүйлийг хэлээд байгаа. Энэ нь юу вэ гэхээр, зохиомол хэрэг үүсгэж, мөрдөн шалгаж, ял төлөвлөж, шүүхээр шийтгэсэн мөрдөгчид, прокурорууд, шүүгчид бидний асуудлыг шийдвэрлэсний дараа бараг бүгдээрээ албан тушаалд дэвших нь дэвшиж, албан тушаалын цол нэмж,  төрийн өндөр шагнал хүртсэн гэдэг. Энэ юуг хэлээд байна гэвэл, “дээрээс” өгсөн үүрэг даалгаврыг үг дуугүй,  дуулгавартай гүйцэтгэгчид, зохиомол хэргийг бүрдүүлэгчид, эрүү шүүлт тулгагчид, хянан шийдвэрлэгчдэд олгох шагнал урамшлын нэгдсэн систем тогтсон байсныг харуулж байгаа юм.  Энэ шагнал урамшлыг хэн өгч байсан нь ч тодорхой.    

Хэлмэгдэж хохирсон хүмүүс дараа нь хэргийг нь мөрдөн байцааж, ял төлөвлөсөн мөрдөн байцаагч, прокурортойгоо уулзаж, та яагаад ингэж бидэнд огт үйлдээгүй хэргийг тохож шийтгүүлэх болов гэж асуухад нэг л дохио зангаа үзүүлдэг. Энэ нь дээшээ хуруугаа гозойлгож, “дээрээс” өгсөн үүрэг, яаж ч болохгүй байсан гэдэг гэсэн.

А: Энэ хэлмэгдүүлэлт, зохиомол хэргүүд яагаад гарч ирэх болов? 1937-1942 оны үеийн аймшигт хэлмэгдүүлэлттэй адил, ялгаатай тал нь юу юм?

Х: 1937 оны үеийн хэлмэгдүүлэлтийг санаачлан зохион байгуулагч нь Коминтерн гэдгийг бүгд мэднэ. Улс төрийн сэдэлт цаана нь байсан учраас “Улс төрийн” гэсэн тодотголтойгоор түүхэнд үлджээ.

Үй олон хүнийг зохиомол хэргийн золиос болгож хэлмэгдүүлсэнээрээ энэ хоёр хэлмэгдүүлэлт адил.  

Тэгвэл энэ удаагийн хэлмэгдүүлэлтийн сэдэлт, шалтгаан нь олон янз аж. Улс төр, эдийн засаг, нэг хэргийг хаах гэж, нөгөө хүмүүсийг эрүүдэн шүүж зохиомлоор ял тулгах, мөн хувийн өс хонзон, хувийн ашиг сонирхол гээд олон сэдэлт шалтгаан эдгээрээс харагдана.

А: Нэг зүйлд үнэхээр гайхаж байгаагаа хэлэхгүй байж болохгүй нь. УИХ эрүү шүүлтийн талаар сонсгол зохион байгуулж, улмаар “Эрүүдэн шүүлт тулгах, хүнлэг бус, хэрцгий хандахаас ангид байх, хүний эрхийн хэрэгжилтийн асуудлаар Ажлын хэсэг томилоход хүрнэ гэдэг хэалмэгдүүлэлт гэдэг аюул бодитоор бий болсныг харуулж байна. Харин хэлмэгдүүлэлтийг  удирдан зохион байгуулсан хүмүүс ийм аймшигтай юмыг санаачилж бий болгосондоо хариуцлага хүлээхгүй үлдэнэ гэж юунд найдаж байв аа? Яаж ийм аймшигтай юмыг хийж чадав аа?

Х: Энэ хэлмэгдүүлэлтийг их эртнээс зохион байгуулж, их тооцоололт боловсруулалт хийгдсэн гэмээр харагддаг. Олон ч аргыг хэрэглэсэн нь ёстой таны хэлдгээр хариуцлагаас мултрах найдлага байсан уу даа. Ер нь хэзээ нэг цагт ийм яриа болно гэдгийг энэ хүмүүс харах ухаан байсангүй юү дээ гэмээр авирласан байдаг юм.

Би энд хэдхэн зүйлийг л дурдая. Цаанаа өөр ч юу бодож тооцоолж байсныг би яаж мэдэх билээ.

Нэгдүгээрт, зохиомол хэргүүдээ нуун далдлахын тулд зориудаар улсын нууцад оруулж, хүн үзэх, танилцах аргагүй болгосон нь ял хариуцлагаас бултах нэг арга нь байсан байж болох юм.

Хоёрдугаарт, Гурван шатны шүүхийн шийдвэр гарсан гэдгээр бүгдийн гомдлыг ам хаах, явах газаргүй болгох. Гурван шатны шүүхийн шийдвэртэй гэсэн хатуу саад хориг одоо ч үйлчилсээр. Энэ хохирч хэлмэгдэгсэд хэргээ хянуулья, дахин хэлэлцүүлье гэхэд шүүх, прокурорын удирдлага бүх шатанд хүлээж авахгүй байна.

Гуравдугаарт, ҮАБЗ мэт төрийн хүчтэй механизмийн нэр барьж өөрсдийн хууль бус ажиллагаанд хүч оруулах, нийгэмд аюултай гэмт хэрэг үйлдэгдсэн байгаа болохоор ҮАБЗ-ийн хэмжээнд анхаарч байгаа юм байна гэсэн дүр зураг, сэтгэгдлийг нийгэмд хүргэх, үүгээрээ өөрсдийн  хууль бус үйлдлийг зөвтгөнө гэж найдсан байх.

Ингээд яривал олон зүйл байх юм.

    А: Танаас нэг зүйлийг тодруулж асуумаар байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга асан П. Цагаан нартай холбоотой гомдлыг Солонгосын иргэн телевизээр ярьж байхыг харсан. Энэ ер нь ямар учиртай юм?

Х: Нэг зүйлийг юуны урьд хэлэх ёстой. Би танд яриад байгаа зүйлүүд бол аль хэдийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд, сошиалаар гараад нийтэд ил тодорхой болчихсон асуудлууд шүү.

БНСУ-ын иргэн У Тэ Гуан гэдэг хүн “Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж, түүний Тамгын газрын дарга П. Цагаан нар надаас 3.7 сая ам. долларыг залилан мэхэлж аваад, үүнээс 1 сая долларыг улстөрийн мөнгө буюу удахгүй болох 2013 оны  Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн үеэр улстөрийн үйл ажиллагаанд хэрэглэнэ гэж авилгалын шинжтэй мэхэлж авсан...” гэж телевизээр ярьсан нь нийтэд хүрсэн байх.

Би энэ хүний тухай биш, харин гаргасан гомдолтой нь холбоотойгоор Монголын тагнуулын байгууллагын Сөрөх тагнуулын газрын дарга Д. Цогтбаатар гэдэг хүнийг хэрхэн зохиомол хэрэгт холбогдуулж, яаж хэлмэгдүүлсныг өөрийн авсан мэдээллийн хэмжээнд хэлж болох байх.

БНСУ-ын иргэн У Тэ Гуан дээр дурдсан гомдлоо Монголын хуулийн байгууллагуудад удаа дараа гаргаж хандахад ямар ч үр дүн гарахгүй болохоор ТЕГ буюу Сөрөх тагнуулын газрын дарга Д. Цогтбаатарт 19 хуудас өргөдөл, 1 ш диск өгсөн байна.  Д. Цогтбаатар өргөдлийг хуульд заасан үндэслэл журам, харьяалалын дагуу шалгуулахаар Авилгалтай Тэмцэх Газарт, тэр үеийн АТГ-ын дэд дарга Б. Хурцад  шилжүүлсэн юм билээ.  Д. Цогтбаатар харьяалалын биш асуудлыг шалгах үүрэггүй нь тодорхой. Нэгэнт авилгалын тухай дурдсан өргөдлийг аваад АТГ гадаадын иргэний өргөдөлд дурдсан асуудлууд нь авилгал мөн, эсэхийг шалгахын оронд “өргөдөлд дурдсан асуудал нь төрийн нууцад хамаарах нууц материал байна. Энэ нууц материалыг АТГ шилжүүлж төрийн нууц задруулсан” гэдэг үндэслэлээр эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж, ял төлөвлөн шүүхэд шилжүүлснээр Д. Цогтбаатаэр 5 жилийн хорих ял авсан байдаг.

 Д. Цогтбаатарт холбогдуулсан асуудал нь зөвхөн энэ биш бөгөөд энд ярих боломжгүй өөр ч асуудлууд байдаг байх.  Нэг зүйлийг хэлэхэд, Д. Цогтбаатарыг хувийн өс хонзонгийн сэдэлтээр зохиомол хэрэгт холбогдуулсан нь харин үнэн асуудал.

БНСУ-ын иргэн У Тэ Гуанд учруулсан хохирлыг буруутай этгээд нь одоог хүртэл төлж  барагдуулаагүй, тэр ч байтугай Монголд орж ирэхийг хориглосон хар тамга дарагдсан тул ирж хохирол төлбөрөө нэхэмжлэх боломжгүй болчихоод байгаа юм билээ. 

 Ярилцсан Д.Энхтамир

Эх сурвалж: Өдрийн сонин